25. Koszt ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych

Bank na 31 grudnia 2021 roku ujął w sprawozdaniu finansowym wpływ ryzyka prawnego dotyczącego portfela kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych.

Bank ujmuje jako pomniejszenie wartości bilansowej brutto kredytów hipotecznych denominowanych i indeksowanych w walutach obcych wpływ ryzyka prawnego dotyczącego potencjalnych spraw spornych dla portfela kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych oraz istniejących spraw spornych dotyczących ekspozycji kredytowych ujętych na datę bilansową w sprawozdaniu z sytuacji finansowej. W przypadku, gdy szacowana strata z tytułu ryzyka prawnego przewyższa wartość brutto kredytu oraz dla kredytów rozliczonych, Bank ujmuje rezerwy na ryzyko prawne jako zobowiązanie Banku, zgodnie MSR 37 Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe.

Zmiana korekty wartości bilansowej brutto kredytów hipotecznych, odzwierciedlająca oczekiwany wpływ potencjalnych ugód i spraw spornych w stosunku do 31 grudnia 2020 roku, wynikała głównie z wykorzystania straty na rozliczenie ugód.

Rewaluacja straty z tytułu ryzyka prawnego związana jest z wpływem zmiany kursu walutowego na część straty, ujmowanej w walucie wymienialnej jako korekta wartości brutto kredytów.

Dodatkowe informacje dotyczące portfela kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych Bank przedstawił w nocie „Kredyty hipoteczne w walutach wymienialnych”, „Sprawy sporne” i „Zarządzanie ryzykiem walutowych kredytów hipotecznych dla osób prywatnych”.

Bank zidentyfikował ryzyko, że planowane na bazie harmonogramów przepływy pieniężne z portfela kredytów hipotecznych denominowanych i indeksowanych w walutach obcych mogą być nie w pełni odzyskiwalne i/ lub powstanie zobowiązanie skutkujące przyszłym wypływem środków pieniężnych. Bank pomniejsza wartość bilansową brutto kredytów hipotecznych denominowanych i indeksowanych w walutach obcych i/lub tworzy rezerwy na ryzyko prawne zgodnie z wymogami MSSF 9 Instrumenty finansowe oraz MSR 37 Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe. Koszt ryzyka prawnego został oszacowany z uwzględnieniem szeregu założeń, które istotnie wpływają na kwotę szacunku ujętą w sprawozdaniu finansowym Banku.

Koszty ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych, zostały oszacowane przy zastosowaniu metody statystycznej, uwzględniającej wpływ charakterystyk klientów, jako suma iloczynów:

• prawdopodobieństw wystąpienia określonych rozstrzygnięć sporów sądowych i kwoty straty dla różnych scenariuszy rozstrzygnięć sporów przy uwzględnieniu aktualnej oraz oczekiwanej liczby spraw sądowych w horyzoncie dożywotnim, w którym Bank narażony jest na takie ryzyko, oraz
• prawdopodobieństwa zaakceptowania ugody przez klienta i kwoty straty z tytułu ugody.

Bank szacuje również prawdopodobieństwa negatywnych rozstrzygnięć dla zgłoszonych i potencjalnych roszczeń. Prawdopodobieństwa te różnią się odpowiednio dla kredytów hipotecznych indeksowanych oraz denominowanych walutach obcych. Przy ocenie tych prawdopodobieństw Bank korzysta ze wsparcia zewnętrznych kancelarii prawnych. W opinii Banku na poziom szacowanych kosztów ryzyka prawnego mają wpływ również takie czynniki jak: czas prowadzenia postępowań sądowych (również oszacowany w oparciu o relatywnie krótką, niespełniającą warunków stosowania metod ilościowych, statystykę) oraz rosnące koszty niezbędne dla rozpoczęcia postępowania sądowego i wsparcia procesowego.

Bank wziął pod uwagę także wpływ na prawdopodobieństwo zawierania ugód, preferencje podatkowe klientów objętych zakresem obowiązującego do końca roku 2021 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 marca 2020 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe. Zgodnie z komunikatem Ministerstwa Finansów wydane będzie kolejne Rozporządzenie które przedłuża te rozwiązania na kolejny rok i obejmie także ugody zawarte od 1 stycznia 2022 roku. Tym samym nie przewiduje się przerwy w obowiązywaniu preferencji.

Z uwagi na krótki horyzont dostępnych danych historycznych oraz istotną niepewność w odniesieniu do kierunku kształtowania się rozwiązań prawnych, przyjęta metodyka szacowania strat z tytułu ryzyka prawnego, będzie podlegać okresowej weryfikacji w kolejnych okresach sprawozdawczych. Niepewność szacunków dotyczy zarówno liczby przyszłych pozwów oraz rozstrzygnięć sądów w tym zakresie, w tym dotyczących wynagrodzenia przysługującego Bankowi z tytułu bezumownego korzystania z kapitału (w przypadku wyroku stwierdzającego nieważność umowy kredytowej) jak i spodziewanej liczby ugód, na co wpływ mogą mieć w szczególności zmiany w linii orzeczniczej w zakresie kredytów hipotecznych denominowanych lub indeksowanych do walut obcych, wzrost bazowych stóp procentowych lub też zmiana kursu PLN/CHF.

Bank przeprowadził analizę wrażliwości modeli, dla których zmiana poniższych parametrów miałaby następujący wpływ na wartość szacowanej straty na ryzyko prawne potencjalnych spraw spornych:

W 2021 r. w okresach kwartalnych Bank prowadził regularny monitoring adekwatności modelu, porównując rzeczywistą realizację kluczowych parametrów modelu z wartościami kalkulowanymi. Dodatkowo, wraz z pozyskiwaniem kolejnych danych empirycznych, bardziej aktualnych lub wydłużających okres obserwacji, modyfikowały one lub zastępowały wcześniejsze założenia. Model był dostosowany również do nowych procesów uruchomionych przez Bank w obszarze udzielonych w przeszłości kredytów hipotecznych denominowanych lub indeksowanych w walutach obcych. Do najważniejszych zmian wprowadzonych do modelu należały:

• aktualizacja prawdopodobieństw rozstrzygnięć sporów sądowych – na podstawie aktualnej informacji od doradców prawnych Banku;
• aktualizacja, w oparciu o dane empiryczne, prawdopodobieństwa podpisania ugody oraz złożenia pozwu;
• wyznaczenie współczynnika konwersji pozwów na ugodę w horyzoncie dożywotnim na podstawie empirycznych danych;
• uwzględnienie niezerowego prawdopodobieństwa pozytywnego dla Banku rozstrzygnięcia, według którego klient będzie zobowiązany zwrócić wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału – w przypadku wyroku stwierdzającego nieważność umowy kredytowej;
• aktualizacja klasyfikacji ekspozycji do portfela ugód potencjalnych.