64. Zarządzanie ryzykiem koncentracji kredytowej w Banku
2021
Bank definiuje ryzyko koncentracji kredytowej jako ryzyko wynikające z istotnego zaangażowania wobec pojedynczych klientów lub grup powiązanych klientów, których zdolność spłaty zadłużenia zależna jest od wspólnego czynnika ryzyka. Bank analizuje ryzyko koncentracji m.in. wobec:
- największych podmiotów (klientów),
- największych grup powiązanych klientów,
- branż,
- regionów geograficznych,
- walut,
- ekspozycji zabezpieczonych hipotecznie.
Cel zarządzania
Celem zarządzania ryzykiem koncentracji jest zapewnienie bezpiecznej struktury portfela kredytowego poprzez ograniczanie zagrożeń wynikających z nadmiernych koncentracji z tytułu ekspozycji, charakteryzujących się potencjałem do generowania istotnych strat w Banku.
Pomiar i ocena ryzyka koncentracji
Bank dokonuje pomiaru i oceny ryzyka koncentracji przez badanie rzeczywistego łącznego zaangażowania wobec klienta lub grupy powiązanych klientów oraz rzeczywistego łącznego zaangażowania w poszczególne grupy portfeli kredytowych.
Rzeczywiste zaangażowanie Banku jest rozumiane zgodnie z definicją ekspozycji określonej w rozporządzeniu CRR, która oznacza wszystkie pozycje aktywów lub pozycje pozabilansowe, w tym ekspozycje w portfelach bankowym i handlowym oraz pośrednie ekspozycje wynikające ze stosowanych zabezpieczeń.
Identyfikacja ryzyka koncentracji polega na rozpoznaniu czynników, które mogą wpływać na jego powstanie lub zmianę wysokości zaangażowania Banku, w tym potencjalnych czynników ryzyka wynikających np. z planowanej działalności Banku. W procesie identyfikacji ryzyka koncentracji Bank:
- rozpoznaje i aktualizuje strukturę grupy powiązanych klientów,
- agreguje ekspozycje wobec klienta lub grup klientów powiązanych,
- stosuje wyłączenia spod regulacyjnych limitów dużych ekspozycji, w zakresie zgodnym z Rozporządzeniem CRR Poziom tolerancji Banku na ryzyko koncentracji określają:
- zewnętrzne limity nadzorcze wynikające z art. 395 rozporządzenia CRR oraz z art. 79a Prawa bankowego,
- wewnętrzne limity Banku:
- strategiczne limity tolerancji na ryzyko koncentracji,
- limity określające poziom tolerancji na ryzyko koncentracji.
W pomiarze ryzyka koncentracji Bank wykorzystuje w szczególności:
- wskaźnik koncentracji zaangażowania Banku wobec klienta lub grup powiązanych klientów w relacji do wartości kapitału Tier 1 Banku;
- wskaźnik koncentracji branżowej i geograficznej wskazujący udział grup o najwyższym zaangażowaniu/ liczebności w portfelu kredytowym Banku,
- współczynnik Giniego,
- graficzne miary koncentracji portfela (krzywa koncentracji Lorenza).
W ramach pomiaru ryzyka koncentracji i oceny wpływu czynników z otoczenia wewnętrznego i zewnętrznego Banku na ryzyko koncentracji przeprowadza testy warunków skrajnych na ryzyko koncentracji podmiotowej dużych ekspozycji.
Monitorowanie i prognozowanie ryzyka koncentracji
Bank monitoruje ryzyko koncentracji na poziomie:
- jednostkowym poprzez weryfikację wskaźnika koncentracji zaangażowań wobec klienta lub grupy klientów powiązanych każdorazowo przed wystąpieniem z wnioskiem o podjęcie decyzji o udzielenie finansowania albo zwiększenie kwoty zaangażowania oraz przed podjęciem innych działań powodujących zwiększenie zaangażowania Banku z innych tytułów,
- systemowym, poprzez:
- codzienną kontrolę przestrzegania zewnętrznego limitu koncentracji oraz identyfikację dużych ekspozycji,
- miesięczną kontrolę limitu wynikającego z art. 79a Prawa bankowego,
- miesięczną lub kwartalną kontrolę przestrzegania wewnętrznych limitów Banku na ryzyko koncentracji,
- monitorowanie wskaźników wczesnego ostrzegania w zakresie koncentracji,
- miesięczne lub kwartalne monitorowanie i ocenę ryzyka koncentracji na poziomie portfelowym.
Bank prognozuje zmiany poziomu ryzyka koncentracji w ramach analiz i przeglądu limitów wewnętrznych i polityki zarządzania ryzykiem koncentracji oraz w procesie przeprowadzania testów warunków skrajnych na ryzyko koncentracji.
Bank przeprowadza testy warunków skrajnych badające np. wpływ czynników makroekonomicznych na indywidualne koncentracje, wpływ skutków decyzji innych uczestników rynku finansowego, decyzji o fuzji klientów, zależności od innych ryzyk, np. od ryzyka walutowego, które mogą przyczyniać się do materializacji ryzyka koncentracji oraz wpływ innych czynników z otoczenia wewnętrznego i zewnętrznego na ryzyko koncentracji.
Ryzyko koncentracji jest elementem kompleksowych testów warunków skrajnych, które umożliwiają ocenę prognozowanego wpływu skorelowanych ze sobą czynników ryzyka kredytowego, stopy procentowej, walutowego, operacyjnego, płynności i ryzyka koncentracji na poziom oczekiwanej straty kredytowej Banku.
Raportowanie ryzyka koncentracji
Raporty dotyczące ryzyka koncentracji opracowywane są w trybie dziennym, miesięcznym oraz kwartalnym.
Raportowanie ryzyka koncentracji obejmuje cykliczne informowanie – w okresach miesięcznych lub kwartalnych – właściwych organów Banku o skali narażenia na ryzyko koncentracji, które w efekcie może doprowadzić do istotnej zmiany profilu ryzyka Banku, w tym w szczególności w zakresie:
- wykorzystania limitów określających apetyt na ryzyko i ich ewentualnych przekroczeniach,
- wskaźników wczesnego ostrzegania,
- wyników analizy testów warunków skrajnych,
- portfelowego ryzyka koncentracji oraz koncentracji największych zaangażowań Banku i przestrzegania norm koncentracji wynikających z ustawy Prawo bankowe.
Działania zarządcze dotyczące ryzyka koncentracji
Celem działań zarządczych jest kształtowanie i optymalizacja procesu zarządzania ryzykiem koncentracji oraz poziomu ryzyka koncentracji w Banku (zapobieganie nadmiernym koncentracjom).
Działania zarządcze obejmują w szczególności:
- wydawanie przepisów wewnętrznych Banku regulujących proces zarządzania ryzykiem koncentracji, wskazujących poziom tolerancji na ryzyko koncentracji, ustalających wysokości limitów i wartości progowych,
- wydawanie zaleceń, wytycznych postępowania, wyjaśnień i interpretacji przepisów wewnętrznych,
- podejmowanie decyzji dotyczących akceptowalnego poziomu ryzyka koncentracji, w tym w szczególności decyzji ustalających wartości progowe limitów odwzorowujących apetyt na ryzyko koncentracji,
- opracowywanie i udoskonalenie narzędzi umożliwiających utrzymanie poziomu ryzyka koncentracji w granicach akceptowanych przez Bank,
- opracowywanie i udoskonalanie metod oceny ryzyka koncentracji uwzględniających zmienność sytuacji makroekonomicznej, w tym kryzysy na rynkach zagranicznych i krajowym oraz zmienność otoczenia regulacyjnego,
- rozwijanie i doskonalenie narzędzi informatycznego wsparcia zarządzania ryzykiem koncentracji.
Koncentracja wobec największych podmiotów (klientów)
Ustawa Prawo bankowe określa limity maksymalnego zaangażowania Banku. Ryzyko koncentracji zaangażowań wobec pojedynczych klientów oraz grup powiązanych klientów monitorowane jest zgodnie z rozporządzeniem CRR, zgodnie z którym Bank nie przyjmuje na siebie ekspozycji wobec klienta lub grupy powiązanych klientów, której wartość przekracza 25% wartości kapitału Tier 1 Banku.
Na 31 grudnia 2021 roku oraz 31 grudnia 2020 roku limity koncentracji nie były przekroczone. Na 31 grudnia 2021 roku największe zaangażowanie wobec pojedynczego podmiotu wyniosło 52,601 kapitału Tier 1 Banku (na 31 grudnia 2020 roku 46,93%1 uznanego kapitału Banku).
Zaangażowanie Banku wobec 20 największych klientów niebędących bankiem2 :
31.12.2021 | 31.12.2020 | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Lp. | Zaangażowanie kredytowe obejmuje kredyty, pożyczki, skupione wierzytelności, dyskonto weksli, zrealizowane gwarancje, należne odsetki oraz zaangażowanie pozabilansowe i kapitałowe | Udział w portfelu kredytowym, który obejmuje zaangażowania pozabilansowe oraz kapitałowe | Wskaźnik koncentracji Relacja zaangażowanie do wartości uznanego kapitału Banku | Lp. | Zaangażowanie kredytowe obejmuje kredyty, pożyczki, skupione wierzytelności, dyskonto weksli, zrealizowane gwarancje, należne odsetki oraz zaangażowanie pozabilansowe i kapitałowe | Udział w portfelu kredytowym, który obejmuje zaangażowania pozabilansowe oraz kapitałowe | Wskaźnik koncentracji Relacja zaangażowanie do wartości uznanego kapitału Banku |
13 | 19 187 | 5,61% | 52,60% | 13 | 18 894 | 5,89% | 46,93% |
23 | 16 367 | 4,78% | 44,87% | 23 | 16 875 | 5,26% | 41,91% |
3 | 5 939 | 1,74% | 16,28% | 3 | 2 831 | 0,88% | 7,03% |
43 | 3 531 | 1,03% | 9,68% | 43 | 2 530 | 0,79% | 6,28% |
5 | 2 606 | 0,76% | 7,15% | 5 | 2 453 | 0,76% | 6,09% |
6 | 2 453 | 0,72% | 6,73% | 6 | 2 366 | 0,74% | 5,88% |
7 | 2 377 | 0,69% | 6,52% | 7 | 2 273 | 0,71% | 5,65% |
8 | 1 984 | 0,58% | 5,44% | 8 | 2 267 | 0,71% | 5,63% |
9 | 1 774 | 0,52% | 4,86% | 9 | 2 120 | 0,66% | 5,27% |
103 | 1 750 | 0,51% | 4,80% | 10 | 2 046 | 0,66% | 5,08% |
11 | 1 549 | 0,45% | 4,25% | 11 | 1 593 | 0,50% | 3,96% |
12 | 1 538 | 0,45% | 4,22% | 123 | 1 527 | 0,48% | 3,79% |
13 | 1 485 | 0,43% | 4,07% | 13 | 1 202 | 0,37% | 2,99% |
14 | 1 436 | 0,42% | 3,94% | 14 | 1 171 | 0,37% | 2,91% |
15 | 1 340 | 0,39% | 3,68% | 15 | 1 007 | 0,31% | 2,50% |
16 | 1 207 | 0,35% | 3,31% | 16 | 923 | 0,29% | 2,29% |
17 | 1 167 | 0,34% | 3,20% | 17 | 855 | 0,27% | 2,12% |
18 | 1 115 | 0,33% | 3,06% | 18 | 826 | 0,26% | 2,05% |
19 | 1 056 | 0,31% | 2,90% | 19 | 797 | 0,25% | 1,98% |
20 | 1 015 | 0,30% | 2,78% | 203 | 789 | 0,25% | 1,98% |
Razem | 70 877 | 20,71% | 194,32% | Razem | 65 345 | 20,39% | 162,29% |
Koncentracja wobec największych grup powiązanych klientów
Największa koncentracja zaangażowania Banku w grupę powiązanych klientów wynosiła 7,17% portfela kredytowego Banku (na 31 grudnia 2020 roku 7,18%).
Na 31 grudnia 2021 roku i 31 grudnia 2020 roku największa koncentracja zaangażowania Banku wyniosła odpowiednio: 67,22%1 kapitału Tier 1 Banku i 57,20%1 uznanego kapitału Banku.
Zaangażowanie Banku2 wobec 5 największych grup kapitałowych3:
31.12.2021 | 31.12.2020 | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Lp. | Zaangażowanie kredytowe obejmuje kredyty, pożyczki, skupione wierzytelności, dyskonto weksli, zrealizowane gwarancje, należne odsetki oraz zaangażowanie pozabilansowe i kapitałowe | Udział w portfelu kredytowym, który obejmuje zaangażowania pozabilansowe oraz kapitałowe | Wskaźnik koncentracji Relacja zaangażowanie do wartości uznanego kapitału Banku | Lp. | Zaangażowanie kredytowe obejmuje kredyty, pożyczki, skupione wierzytelności, dyskonto weksli, zrealizowane gwarancje, należne odsetki oraz zaangażowanie pozabilansowe i kapitałowe | Udział w portfelu kredytowym, który obejmuje zaangażowania pozabilansowe oraz kapitałowe | Wskaźnik koncentracji Relacja zaangażowanie do wartości uznanego kapitału Banku |
11 | 24 518 | 7,17% | 67,22% | 11 | 23 031 | 7,18% | 57,20% |
21 | 17 242 | 5,04% | 47,27% | 21 | 17 594 | 5,49% | 43,70% |
3 | 6 286 | 1,84% | 17,23% | 3 | 3 623 | 1,13% | 9,00% |
4 | 2 977 | 0,87% | 8,16% | 4 | 2 653 | 0,83% | 6,59% |
5 | 2 842 | 0,83% | 7,79% | 5 | 2 623 | 0,82% | 6,51% |
Razem | 53 865 | 15,75% | 147,68% | Razem | 49 525 | 15,45% | 123,00% |
Koncentracja wobec sekcji branżowych
W strukturze zaangażowania branżowego Banku dominują podmioty działające w sekcji „Działalność finansowa i ubezpieczeniowa” oraz „Przetwórstwo przemysłowe”. Zaangażowanie Banku w te branże stanowi ponad 41% całego portfela branżowego.
KONCENTRACJA SEKCJI BRANŻOWYCH | |||||
SEKCJA | NAZWA SEKCJI | 31.12.2021 | 31.12.2020 | ||
ZAANGAŻOWANIE | LICZBA PODMIOTÓW | ZAANGAŻOWANIE | LICZBA PODMIOTÓW | ||
K |
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa | 25,11 | 1,48 | 23,20 | 1,56 |
C |
Przetwórstwo przemysłowe | 16,58 | 9,69 | 14,36 | 9,69 |
L |
Działalność związana z obsługą nieruchomości | 11,56 | 21,22 | 12,92 | 21,85 |
G |
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów | 10,66 | 21,50 | 10,86 | 21,65 |
O |
Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne | 13,08 | 3,28 | 15,13 | 4,10 |
Pozostałe zaangażowania | 23,01 | 42,83 | 23,53 | 41,15 | |
Razem | 100,00 | 100,00 | 100,00 | 100,00 |
Koncentracja wobec regionów geograficznych
Portfel kredytowy Banku jest zdywersyfikowany pod względem koncentracji geograficznej.
Struktura portfela kredytowego według regionów geograficznych rozróżniana jest w Banku ze względu na obszar klienta Banku – odrębna jest dla Obszaru Rynku Detalicznego (ORD), odrębna dla Obszaru Bankowości Korporacyjnej i Inwestycyjnej (OKI).
W 2021 roku, podobnie jak w 2020, największa koncentracja portfela kredytowego ORD występuje w regionie warszawskim i katowickim – regiony te koncentrują 27,5% portfela ORD (na 31 grudnia 2020 roku: 27,5%).
KONCENTRACJA GEOGRAFICZNA RYZYKA KREDYTOWEGO W OBSZARZE KLIENTA DETALICZNEGO (%) | 31.12.2021 | 31.12.2020 |
Warszawski | 16,40 | 16,94 |
Katowicki | 11,09 | 11,00 |
Poznański | 10,46 | 10,50 |
Krakowski | 8,44 | 8,61 |
Łódzki | 8,95 | 8,85 |
Wrocławski | 10,72 | 10,68 |
Gdański | 10,30 | 10,47 |
Lubelski | 7,26 | 7,12 |
Białostocki | 6,58 | 6,48 |
Szczeciński | 8,43 | 8,39 |
Centrala | 0,77 | 0,74 |
Pozostałe | 0,60 | 0,22 |
Razem | 100,00 | 100,00 |
W 2021 roku największa koncentracja portfela kredytowego OKI występuje w makroregionie centralnym – 44,5% portfela OKI (na 31 grudnia 2020 roku: 42,0%).
KONCENTRACJA GEOGRAFICZNA RYZYKA KREDYTOWEGO W OBSZARZE KLIENTA INSTYTUCJONALNEGO (%) | 31.12.2021 | 31.12.2020 |
Centrala | 6,58 | 8,46 |
makroregion centralny | 44,50 | 41,96 |
makroregion północny | 7,62 | 7,81 |
makroregion zachodni | 11,01 | 12,06 |
makroregion południowy | 9,10 | 11,02 |
makroregion południowo-wschodni | 9,57 | 7,47 |
makroregion północno-wschodni | 3,70 | 3,84 |
makroregion południowo-zachodni | 6,10 | 6,22 |
Pozostałe | – | 0,01 |
Zagranica | 1,82 | 1,15 |
Razem | 100,00 | 100,00 |
Koncentracja walutowa ryzyka kredytowego
Na 31 grudnia 2021 roku udział ekspozycji w walutach wymienialnych innych niż PLN w całym portfelu Banku wyniósł 16,6% (na 31 grudnia 2020 roku: 17,1%).
Największą część zaangażowania walutowego Banku stanowią ekspozycje w EUR, ich udział w portfelu walutowym Banku stanowił na koniec 2021 roku 55,1% (na 31 grudnia 2020 roku: 50,4%). Obserwowany jest systematyczny spadek kredytów w CHF, głównie jako efekt działania Banku związanego z zawieraniem ugód z klientami posiadającymi kredyty mieszkaniowe w tej walucie. Udział kredytów w CHF w portfelu kredytowym Banku wyniósł na koniec 2021 roku 5,9% (na 31 grudnia 2020 roku: 7,3%).
KONCENTRACJA WALUTOWA RYZYKA KREDYTOWEGO (%) | 31.12.2021 | 31.12.2020 |
PLN | 83,41 | 82,88 |
Waluty obce, w tym: | 16,59 | 17,12 |
CHF | 5,94 | 7,25 |
EUR | 9,15 | 8,62 |
USD | 1,44 | 1,08 |
GBP | 0,01 | 0,02 |
Inne | 0,05 | 0,14 |
Razem | 100 | 100 |
Inne rodzaje koncentracji
Bank analizuje strukturę portfela kredytów mieszkaniowych względem poziomów LTV. Na koniec 2021 roku, tak jak w 2020 roku, największa koncentracja występuje w przedziale LTV 41% – 60%.
STRUKTURA PORTFELA KREDYTÓW MIESZKANIOWYCH BANKU WEDŁUG LTV | 31.12.2021 | 31.12.2020 |
0% – 40% | 32,15 | 27,17 |
41%-60% | 40,68 | 37,30 |
61% – 80% | 23,31 | 29,36 |
81% – 90% | 2,98 | 3,96 |
91% – 100% | 0,48 | 0,97 |
powyżej 100% | 0,40 | 1,24 |
Razem | 100,00 | 100,00 |
31.12.2021 | 31.12.2020 | |
---|---|---|
średnie LTV dla portfela kredytów w CHF | 51,23 | 55,96 |
średnie LTV dla całego portfela | 50,52 | 53,67 |