Ryzyka

• ryzyko kredytowe – ryzyko poniesienia straty w wyniku niewywiązania się Klienta z zobowiązań wobec Grupy Kapitałowej Banku lub ryzyko spadku wartości ekonomicznej wierzytelności Grupy Kapitałowej Banku, gdy pogorszy się zdolność Klienta do obsługi zobowiązań.
• ryzyko walutowe – ryzyko poniesienia straty przy zmianie kursów walutowych, generowane przez utrzymywanie otwartych pozycji w poszczególnych walutach.
• ryzyko stopy procentowej – ryzyko poniesienia straty na pozycjach bilansowych i pozabilansowych Grupy Kapitałowej Banku wrażliwych na zmiany stóp procentowych, przy zmianie stóp procentowych na rynku.
• ryzyko płynności – ryzyko braku możliwości terminowego wywiązania się z zobowiązań ze względu na brak płynnych środków; w ramach ryzyka płynności wyróżnia się ryzyko finansowania.
• ryzyko operacyjne – ryzyko powstania straty, która wynika z niedostosowania lub zawodności wewnętrznych procesów, ludzi i systemów lub zdarzeń zewnętrznych. Ryzyko operacyjne uwzględnia ryzyko prawne oraz ryzyko cyberbezpieczeństwa;
  • ryzyko prawne – ryzyko poniesienia straty w wyniku nieznajomości, niezrozumienia i niestosowania norm prawnych oraz standardów rachunkowości, niemożności wyegzekwowania postanowień umów, niekorzystnych interpretacji lub rozstrzygnięć sądów albo organów administracji publicznej,
  • ryzyko cyberbezpieczeństwa – stopień narażenia przez potencjalne, negatywne czynniki ryzyka cyberbezpieczeństwa, związane z technologiami teleinformatycznymi, mogące powodować szkodę finansową dla organizacji poprzez naruszenie dostępności, integralności, poufności lub rozliczalności informacji przetwarzanych w zasobach Systemu Informatycznego Banku (SIB).
• ryzyko walutowych kredytów hipotecznych dla gospodarstw domowych – ryzyko poniesienia straty, gdy Klient nie wywiąże się z zobowiązań wobec Banku z tytułu walutowego kredytu hipotecznego.
• ryzyko biznesowe (strategiczne) – ryzyko nieosiągnięcia założonych celów finansowych, w tym poniesienia strat, które wynika z niekorzystnych zmian w otoczeniu biznesowym, niekorzystnych decyzji, nieprawidłowego wdrożenia decyzji lub braku odpowiednich działań w odpowiedzi na zmiany w otoczeniu biznesowym.
• ryzyko zmian makroekonomicznych – ryzyko pogorszenia sytuacji finansowej Grupy Kapitałowej Banku w wyniku niekorzystnej zmiany warunków makroekonomicznych.
• ryzyko modeli – ryzyko poniesienia strat w wyniku błędnych decyzji biznesowych podejmowanych na podstawie modeli.

• PKO Bank Polski S.A. w zakresie ryzyka kredytowego:
  • na bieżąco monitorował sytuację Klientów oraz dostosowywała politykę kredytową mając na uwadze zabezpieczenie dobrej jakości portfela kredytowego i minimalizację skutków COVID-19 dla Klientów,
  • uruchomił – zgodnie z propozycją przewodniczącego KNF – program ugód dotyczących kredytów mieszkaniowych dla konsumentów udzielonych lub denominowanych w walucie CHF, który polega na zaproponowaniu konwersji kredytu w walucie CHF na PLN, tak jakby kredyt był od początku udzielenia kredytem złotowym.
•  W zakresie ryzyka stopy procentowej wyzwaniem dla sektora bankowego było w pierwszych trzech kwartałach otoczenie niskich stóp procentowych. W czwartym kwartale Rada Polityki Pieniężnej trzykrotnie podnosiła stopy procentowe, łącznie o 165 pb. powodując wzrost stopy referencyjnej z poziomu 0,10% do poziomu 1,75%, co powodowało spadek wyceny instrumentów dłużnych oraz spadek wyceny instrumentów IRS, które zabezpieczają zmienność dochodu odsetkowego. Bank w całym okresie 2021 roku kontynuował proces zabezpieczania ryzyka stopy procentowej zarówno poprzez zawieranie transakcji zabezpieczających IRS, jak również kształtując odpowiednio strukturę aktywów i pasywów.
• Grupa Kapitałowa Banku przygotowywała się do zaprzestania od 1 stycznia 2022 roku publikacji niektórych wskaźników referencyjnych z grupy LIBOR przez ich administratorów, które to wskaźniki wykorzystywane są do ustalania wysokości oprocentowania kredytów lub kwot do zapłaty z tytułu innych instrumentów finansowych. Szczegółową informację prezentujemy w rozdziale poniżej.
• PKO Bank Polski S.A. w zakresie zarządzania ryzykiem operacyjnym kładł nacisk na przeciwdziałanie zagrożeniom, które wynikały z pandemii, aby zapewnić bezpieczeństwo Klientom i pracownikom oraz ciągłość działania procesów biznesowych, w szczególności:
  • prowadził stały monitoring zgłoszeń o przypadkach zakażeń pracowników, kontaktach pracowników z osobami zakażonymi, kwarantannach prewencyjnych i nałożonych przez SANEPID; regularnie odbywały się spotkania Sztabu Kryzysowego oraz zespołów zadaniowych i regionalnych, które miały na celu bieżącą koordynację działań Grupy Kapitałowej Banku w zakresie pandemii COVID-19,
  • na bieżąco identyfikował zagrożenia związane z COVID-19, które były cyklicznie monitorowane i raportowane do Komitetu Ryzyka Operacyjnego,
  • podejmował działania, które ograniczają zidentyfikowane zagrożenia, w tym w szczególności w zakresie trybu i warunków pracy, zapewnienia odpowiedniej wydajności infrastruktury IT oraz jej bezpieczeństwa,
  • cyklicznie przeprowadzał akcje edukacyjne dla Klientów i pracowników w zakresie cyberbezpieczeństwa, które jest szczególnie ważne w związku z rosnącym wykorzystaniem kanałów zdalnych w procesach obsługi Klientów.

Szczegółowy opis zasad zarządzania istotnymi rodzajami ryzyka, w tym technik ograniczania ryzyka, stosowanych zabezpieczeń oraz polityki w zakresie rachunkowości zabezpieczeń zawarty jest w sprawozdaniu finansowym Grupy Kapitałowej Banku za 2021 rok (w części poświęconej celom i zasadom zarządzania ryzykiem oraz w nocie 32 dotyczącej rachunkowości zabezpieczeń) oraz w raporcie Adekwatność kapitałowa oraz inne informacje podlegające ogłaszaniu Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego S.A. według stanu na 31 grudnia 2021 roku.

Bank na bieżąco realizuje plan integracji ryzyka ESG (environmental, social and corporate governance) z systemem zarządzania ryzykiem w Banku i zgodnie z jego założeniami określa procesy zarządzania ryzykiem ESG w sposób kompleksowy włączając je do istniejących ram zarządzania ryzykiem.

Ryzyko ESG zostało zdefiniowane przez Bank jako ryzyko negatywnych skutków finansowych dla Banku, będących konsekwencją obecnego lub przyszłego wpływu czynników ryzyka ESG na Klientów i kontrahentów lub pozycje bilansu Banku.

Celem zarządzania ryzykiem ESG jest wspieranie zrównoważonego rozwoju oraz budowy długookresowej wartości Banku zgodnie ze Strategią Banku, przez zintegrowane zarządzanie wpływem czynników ESG.

Bank zarządza ryzykiem ESG w ramach zarządzania innymi rodzajami ryzyka, przy czym ze względu na specyfikę ryzyka ESG, nie jest ono odrębnym rodzajem ryzyka, lecz przekrojowym wpływającym na poszczególne rodzaje ryzyka w Banku, w szczególności na ryzyko kredytowe.

W Strategii zarządzania ryzykiem Bank określił ilościowy strategiczny limit tolerancji na ryzyko ESG jako udział kredytów dla Klientów z branż wysokoemisyjnych do wartości sumy bilansowej Banku.

Międzybankowe stopy procentowe (IBORy) takie jak WIBOR, EURIBOR i LIBOR są powszechnie stosowane jako stawki referencyjne do określania oprocentowania w szerokim zakresie umów i instrumentów finansowych.

Na obszarze Unii Europejskiej wyznaczono nowy standard dla opracowywania, udostępniania oraz stosowania wskaźników referencyjnych. Podstawę prawną w tym zakresie stanowi Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z 8 czerwca 2016 roku w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014 (dalej: Rozporządzenie BMR), które m.in.:

• określa reguły, według których powinny być opracowywane i stosowane przejrzyste, wiarygodne i rzetelne wskaźniki referencyjne,
• wskazuje rozszerzone mechanizmy kontroli nad wyznaczaniem wskaźników referencyjnych,
• oczekuje wyznaczania wskaźników referencyjnych co do zasady w oparciu o rzeczywiste transakcje przeprowadzane na danym rynku.

W październiku 2020 roku ISDA, tj. międzynarodowa organizacja wyznaczająca standardy obrotu instrumentami pochodnymi opublikowała tzw. Protokół ISDA, opisujący procedurę zastąpienia w obecnych i nowych transakcjach pochodnych wskaźników z rodziny LIBOR nowymi wskaźnikami wolnymi od ryzyka. Bank przystąpił do tego Protokołu w listopadzie 2020 roku.

10 lutego 2021 roku Unia Europejska opublikowała zmianę do Rozporządzenia BMR, nadającą Komisji Europejskiej lub państwu członkowskiemu Unii kompetencje do wyznaczenia zamiennika dla wskaźnika referencyjnego, który przestanie być opracowywany – w przypadku gdy takie zdarzenie może zagrozić stabilności rynku Unii lub państwa członkowskiego. Zamiennik będzie z mocy prawa zastępować wszystkie odniesienia do wskaźnika, który przestaje być publikowany, we wszystkich umowach oraz instrumentach finansowych, w których brak jest klauzul awaryjnych lub zapisy te nie przewidują rozwiązań na wypadek trwałego zaprzestania publikowania wskaźnika.

5 marca 2021 roku Financial Conduct Authority (FCA) ogłosił, że po 31 grudnia 2021 roku zaprzestanie publikować wybrane stawki LIBOR z uwagi na niemożność dostosowania ich do wymogów Rozporządzenia BMR. W celu dalszego wykorzystania w umowach i instrumentach finansowych zawartych do końca 2021 roku, stawki LIBOR USD dla terminów 1, 3 i 6 miesięcy będą publikowane do 30 czerwca 2023 roku, a stawki LIBOR GBP i JPY – dla terminów 1, 3 i 6 miesięcy, w postaci syntetycznej – do końca 2022 roku.

W przypadku stawki EURIBOR proces dostosowania stawki do wymogów rozporządzenia BMR zakończony został w czerwcu 2019 roku poprzez rozszerzenie zakresu transakcji używanych do wyznaczenia wysokości wskaźnika i wprowadzenie metody kaskadowej, która pozwala na wyznaczenie wskaźnika przejściowego w przypadku braku transakcji.

Reforma stawki WIBOR i dostosowanie do wymogów Rozporządzenia BMR zostały zakończone w 2020 roku i polegały na zmianie metodologii kalkulacji stawki w sposób analogiczny do przyjętej dla wskaźnika EURIBOR. Komisja Nadzoru Finansowego 16 grudnia 2020 roku wydała decyzję o udzieleniu GPW Benchmark S.A. zezwolenia na pełnienie roli administratora kluczowych wskaźników referencyjnych WIBID i WIBOR.

Dla wskaźników z rodziny LIBOR obowiązuje decyzja FCA, o której mowa powyżej – o zaprzestaniu publikacji tych stawek, przy jednoczesnym zastosowaniu ww. wymienionych rozwiązań pomostowych dla USD, GBP i JPY w celu obsługi istniejącego portfela. W przypadku LIBOR CHF Komisja Europejska skorzystała z uprawnień, o których mowa powyżej i 22 października 2021 roku wydała Rozporządzenie Wykonawcze, wyznaczające stopy składane SARON dla terminów 1, 3, 6 i 12 miesięcy skorygowane o określony spread, jako zamiennik dla odpowiednich terminów stopy CHF LIBOR. Rozporządzenie ma zastosowanie od 1 stycznia 2022 roku.

Ewolucja otoczenia prawnego i migracja rynku na wskaźniki referencyjne zgodnie z Rozporządzeniem BMR mogą wpłynąć na działalność Grupy Kapitałowej Banku i PKO Banku Polskiego S.A. poprzez zawarte z Klientami i kontrahentami umowy, zmianę wycen instrumentów finansowych oraz konieczność dostosowania procesów i systemów informatycznych.

Ekspozycja Grupy Kapitałowej Banku na kluczowe wskaźniki referencyjne stosowane dla aktywów, pasywów i instrumentów pochodnych na koniec 2021 roku według wartości bilansowych przedstawia się następująco:

Od trzeciego kwartału 2020 roku Bank prowadzi międzydyscyplinarny projekt nadzorowany przez Członków Zarządu, dostosowujący Bank i Grupę Kapitałową Banku do wymogów Rozporządzenia BMR oraz m.in. interpretacji i wytycznych Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego, w szczególności w zakresie:

• wypracowania i wdrożenia planu awaryjnego w Banku, w umowach i regulaminach bankowych,
• dostosowania oferty produktów i usług,
• dostosowania systemów transakcyjnych, księgowych, analitycznych, ryzyka i raportowych,
• dostosowania procesu stosowania rachunkowości zabezpieczeń,
• aneksowania umów i przystąpienia do wyłonionych na rynku standardów,
• współpracy z sektorem bankowym celem wypracowania jednolitej interpretacji zapisów Rozporządzenia BMR i standardów jego wdrożenia.

W wyniku prac projektowych od 1 stycznia 2022 roku Bank i Grupa Kapitałowa Banku będą kontynuowały obsługę portfeli kredytów oraz nowych umów kredytowych wykorzystujących WIBOR i EURIBOR bez zmian. W zakresie umów kredytowych wykorzystujących LIBOR zawartych przed 1 stycznia 2022 roku obsługa będzie się odbywała z zastosowaniem zamiennika wskazanego przez Komisję Europejską dla CHF i wskaźników „pomostowych” dostępnych do 30 czerwca 2023 roku dla USD i do 31 grudnia 2022 roku dla GBP. Pojedyncze umowy wykorzystujące LIBOR EUR zostały aneksowane do wskaźnika EURIBOR. Dla nowych kredytów udzielanych Klientom korporacyjnym w walutach obcych opartych o zmienne stopy procentowe wykorzystane będą nowe wskaźniki referencyjne, tzw. stopy wolne od ryzyka, np. SARON dla CHF, SOFR dla USD, SONIA dla GBP, przy czym zależnie od charakteru produktu naliczanie odsetek będzie się odbywało w trybie dziennym lub z zastosowaniem mechanizmu składania stóp procentowych „z góry”, tj. w oparciu o stawki historyczne lub „z dołu”, tj. na koniec okresu odsetkowego. W zakresie transakcji rynku finansowego Bank, jak wspomniano wcześniej, przystąpił do Protokołu ISDA i będzie prowadził obsługę i rozliczenie transakcji zgodnie z tym standardem, tj. z zastosowaniem składanych stóp wolnych od ryzyka.

Procesy zakupowe są opisane w następujących regulacjach wewnętrznych: Zasady zakupu towarów i usług, Tryb zakupu towarów i usług, Polityka Zakupowa Banku. Polityka została zaktualizowana w 2021 roku i wprowadzona decyzją dyrektora departamentu zakupów. Zmiany dotyczą m.in. uwzględnienia w procesie zakupowym czynników ESG. Polityka obejmuje cały proces zakupowy: od momentu planowania potrzeby, przez postępowanie zakupowe wraz z oceną jego jakości. Istotnym założeniem polityki jest wdrożenie inicjatyw dających satysfakcję etyczną, minimalizujących ryzyka negatywnego wpływu na środowisko, klimat i zrównoważony rozwój oraz zapewniających bezpieczeństwo łańcucha dostaw. Wyznaczone zostały średnioroczne cele strategiczne organizacji zakupowej wśród których należy wyróżnić pozyskanie od dostawców informacji dotyczących kwestii ESG (ankiety dla kluczowych dostawców) oraz sformułowanie zasad w formie Kodeksu Etyki Dostawcy. Kodeks powinien definiować standardy społeczne i etyczne, w tym m.in. gwarancje bezpieczeństwa pracy, zakaz zatrudniania dzieci, ochronę środowiska, prywatność i bezpieczeństwo danych, przeciwdziałanie korupcji, zarządzanie konfliktem interesów itp. Finalny pomiar celów zaplanowano na 2024 rok. Polityka wprowadza możliwość ustalenia wymogów produktowych odnoszących się do kwestii ESG.

W 2021 roku Zarząd Banku przyjął, a Rada Nadzorcza zatwierdziła, Strategię podatkową Banku jako podmiotu działającego w sposób odpowiedzialny i transparenty. Dyrektor Departamentu Podatków jest zobowiązany do przeglądu Strategii nie rzadziej niż raz na rok i w razie konieczności przedstawiania rekomendacji jej aktualizacji lub zmiany.

Strategia podatkowa zawiera następujące cele podatkowe Banku wraz z krótkim opisem sposobu ich osiągnięcia:

• realizacja obowiązków podatkowych zgodnie z obowiązującymi przepisami,
• działanie zgodnie z intencjami ustawodawcy,
• rynkowość transakcji zawieranych z podmiotami powiązanymi,
• aktywny udział w inicjatywach ustawodawczych,
• ograniczanie ryzyka podatkowego,
• utrzymywanie wysokich standardów w relacjach z organami podatkowymi,
• wykorzystanie nowoczesnych technologii w realizacji obowiązków podatkowych.

Zgodnie z ustawowym obowiązkiem, Podatkowa Grupa Kapitałowa Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego Spółki Akcyjnej (dalej: PGK), którą tworzą: Bank, PKO Bank Hipoteczny S.A. oraz PKO Leasing S.A., przygotowała Informację o realizowanej strategii podatkowej za rok 2020. Strategia podatkowa Banku oraz Informacja o realizowanej strategii podatkowej przygotowana przez PGK są dostępne na stronie Banku.

Uwzględniając powołane dokumenty, w działalności Banku zwraca się uwagę na m.in.:

• wdrażanie i stosowanie przepisów wewnętrznych, które zapewniają prawidłową realizację obowiązków podatkowych oraz prawidłowe udokumentowanie transakcji

Zarząd Banku podjął uchwały dotyczące: zasad realizacji zobowiązań podatkowych, raportowania schematów podatkowych (MDR) oraz realizacji obowiązków w zakresie cen transferowych. Na podstawie ww. uchwał wydano decyzje dotyczące:•rozliczania poszczególnych podatków przez Bank jako podatnika i płatnika (w tym dotyczące oddziałów zagranicznych Banku), realizacji obowiązków informacyjnych, raportowania schematów podatkowych (MDR), realizacji obowiązków w zakresie cen transferowych, realizacji obowiązków wynikających z FATCA i CRS. Przepisy wewnętrzne podlegają regularnym przeglądom i aktualizacji, w celu zachowania ich zgodności z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa.

• nadzór i kontrolę nad wykonywaniem obowiązków podatkowych, w tym system kontroli wewnętrznej

Zarządzanie realizacją obowiązków podatkowych w Banku:

1. Nadzór nad Obszarem Finansów i Rachunkowości, w tym Departamentem Podatków, sprawuje Wiceprezes Zarządu Banku,
2. Departament Podatków, wraz z innymi właściwymi jednostkami Banku, odpowiada za realizację obowiązków podatkowych oraz dba o prawidłowe wykonanie przez inne jednostki czynności mających znaczenie dla obowiązków podatkowych Banku,
3. Wysoka jakość wykonywanych czynności gwarantowana jest specjalistycznymi kompetencjami pracowników Banku, w tym doradców podatkowych,
4. Bank korzysta również z usług zewnętrznych doradców podatkowych,
5. Proces realizacji obowiązków podatkowych w Banku jest objęty systemem kontroli wewnętrznej.

• ograniczenie ryzyka podatkowego z wykorzystaniem funkcjonującego w Banku systemu zarządzania ryzykiem

Mechanizmy i zasady zarządzania ryzykiem podatkowym:

1. Bank regularnie analizuje i minimalizuje ryzyko podatkowe wykorzystując instrumenty dopuszczone powszechnie obowiązującymi przepisami prawa m. in. Bank występuje z wnioskami o indywidualne interpretacje przepisów prawa podatkowego oraz opinie zabezpieczające.
2. W Banku tzw. apetyt na ryzyko podatkowe jest niski. Bank ogranicza podejmowanie działań, w których wyeliminowanie ryzyka podatkowego z wykorzystaniem prawnie dopuszczalnych narzędzi nie jest możliwe.
3. Realizacja obowiązków podatkowych w Banku jest wyodrębnionym procesem podlegającym ocenie m.in. z punktu widzenia ryzyka operacyjnego oraz ryzyka braku zgodności.

• unikanie stosowania struktur przeznaczonych do agresywnego planowania podatkowego lub unikania opodatkowania (w tym wykorzystywania rajów podatkowych) oraz unikanie rozwiązań niezgodnych z intencjami ustawodawcy lub duchem prawa (zasadą uczciwości podatkowej)

Bank nie angażuje się w planowanie podatkowe, którego podstawą byłyby regulacje pozwalające na sztuczne lub pozorne obniżenie efektywnego obciążenia podatkowego. Decyzję o podjęciu określonej aktywności Bank poprzedza analizą ryzyka zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (tzw. GAAR) oraz szczególnej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (tzw. SAAR).

• promowanie świadomości podatkowej wśród pracowników

Bank przekazuje pracownikom informacje o obowiązujących przepisach prawa podatkowego, ich planowanych zmianach oraz wykładni. W Banku przygotowuje się specjalistyczne szkolenia oraz wytyczne dla pracowników, a także analizy skutków podatkowych nowych produktów, procesów biznesowych Banku, projektów inwestycyjnych, umów.